Vì một Việt Nam Sáng - Xanh - Sạch - Đẹp: Hành động đồng bộ từ chính sách đến cộng đồng

Ngày 03 tháng 12 năm 2025, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 394/NQ-CP về việc phát động phong trào toàn dân tham gia bảo vệ môi trường, giảm thiểu và xử lý rác thải. Nghị quyết này không dừng lại ở lời kêu gọi mà đưa ra một lộ trình chính sách toàn diện, đánh dấu bước chuyển đổi căn bản từ tư duy “xử lý rác” sang “quản lý tài nguyên”, nhằm hiện thực hóa mục tiêu xây dựng một Việt Nam sáng - xanh - sạch - đẹp và nền tảng cho kinh tế tuần hoàn.

Trọng tâm của Nghị quyết nằm ở quan điểm chỉ đạo: “coi rác thải là tài nguyên”. Điều này thể hiện sự thay đổi chiến lược, lấy việc giảm thiểu phát sinh, tăng cường tái sử dụng, tái chế làm trung tâm, thay vì chỉ tập trung vào xử lý cuối đường ống. Đây được xem là chìa khóa then chốt để giải quyết bài toán ô nhiễm môi trường một cách bền vững, biến thách thức thành cơ hội phát triển kinh tế xanh.

Điểm nhấn quan trọng từ Nghị quyết 394/NQ-CP, biến tư duy thành hành động và kết quả cụ thể là việc yêu cầu 100% phường, xã trên toàn quốc tổ chức ngày cuối tuần ra quân tổng vệ sinh (vào thứ Bảy hoặc Chủ nhật) tại các khu dân cư. Hoạt động này sẽ không còn mang tính phong trào nhất thời mà phải được duy trì thường xuyên, liên tục. Song song với đó, 100% hộ gia đình sẽ phải thực hiện phân loại rác tại nguồn theo quy định của địa phương. Chính phủ đặt mục tiêu chấm dứt tình trạng đổ, đốt rác bừa bãi; phấn đấu đến năm 2030 có 95% rác thải đô thị và 90% rác thải nông thôn được thu gom, xử lý đúng quy định…

Để phong trào đi vào thực chất, thay vì chỉ tập trung vào tuyên truyền, Nghị quyết đề ra một loạt nhiệm vụ cụ thể, giao trách nhiệm rõ cho từng bộ, ngành để tạo khung pháp lý và động lực kinh tế:

- Về chính sách tài chính và đầu tư: Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước có nhiệm vụ tháo gỡ khó khăn về vốn, thuế, phí, thu hút đầu tư tư nhân (PPP) vào hạ tầng xử lý rác hiện đại.

- Về phát triển công nghiệp tái chế: Bộ Công Thương phải xây dựng chính sách phát triển ngành công nghiệp môi trường, quy định tỷ lệ nguyên vật liệu tái chế bắt buộc trong sản phẩm, hàng hóa tiêu dùng.

- Về hạ tầng kỹ thuật: Bộ Xây dựng hoàn thiện tiêu chuẩn, quy chuẩn về hệ thống công trình hạ tầng thu gom, xử lý chất thải phù hợp với công nghệ mới.

- Về giáo dục và thay đổi nhận thức: Bộ Giáo dục & Đào tạo có trách nhiệm lồng ghép nội dung, kiến thức về bảo vệ môi trường và quản lý rác thải vào chương trình giáo dục các cấp.

Một điểm nhấn hiện đại của Nghị quyết là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ vào quản lý, cụ thể: Xây dựng và vận hành nền tảng dữ liệu số quốc gia về chất thải theo hướng dữ liệu mở (Open Data). Áp dụng các công nghệ của Cách mạng công nghiệp 4.0 như Trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), Dữ liệu lớn (Big Data) vào quản lý, giám sát và vận hành hệ thống. Lắp đặt camera giám sát tại các điểm nóng về môi trường để phát hiện, xử lý kịp thời hành vi vi phạm.

Bên cạnh các giải pháp vĩ mô, Nghị quyết nhấn mạnh việc huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị và toàn dân: Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên (Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh...) đóng vai trò nòng cốt trong tổ chức, hướng dẫn, giám sát tại cộng đồng. 100% cán bộ, công chức, viên chức, đoàn viên, hội viên phải gương mẫu tham gia. Các Bộ trưởng, Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố trực tiếp chỉ đạo, chịu trách nhiệm trước Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về kết quả thực hiện. Trước ngày 31/12/2025, các bộ, ngành, địa phương phải xây dựng và ban hành kế hoạch hành động cụ thể.

Với tầm nhìn chiến lược dài hạn, bộ công cụ chính sách đồng bộ và lộ trình thực hiện rõ ràng, Nghị quyết 394/NQ-CP không chỉ tạo ra một phong trào quần chúng sâu rộng để làm sạch môi trường, mà quan trọng hơn là thúc đẩy một mô hình tăng trưởng xanh bền vững, nơi rác thải được quay vòng trở lại, trở thành nguyên liệu đầu vào cho nền kinh tế./.

Lê Thủy