Quy định mới về công tác tổ chức thi hành văn bản quy phạm pháp luật

Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sau đây gọi là Luật) được Quốc hội khoá XV thông qua tại Kỳ họp bất thường thứ 9 (có hiệu lực thi hành từ ngày 01/4/2025) đã quy định một chương riêng về tổ chức thi hành VBQPPL. Cùng với đó, ngày 01/4/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 80/2025/NĐ-CP về tổ chức thi hành VBQPPL (sau đây gọi là Nghị định) nhằm quy định chi tiết một số nội dung của Luật về trách nhiệm tổ chức thi hành, theo dõi, sơ kết, tổng kết việc thi hành văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL), báo cáo, cung cấp thông tin về tổ chức thi hành, theo dõi việc thi hành VBQPPL.

Nội dung tổ chức thi hành VBQPPL bao gồm 05 nhóm nhiệm vụ:

- Ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành và biện pháp cụ thể để tổ chức thi hành VBQPPL.

- Giải thích Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

- Phổ biến, giáo dục VBQPPL.

- Hướng dẫn áp dụng VBQPPL; tiếp nhận và xử lý đề nghị, kiến nghị về VBQPPL; tập huấn, bồi dưỡng, hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ.

- Giám sát, kiểm tra, rà soát, hợp nhất, hệ thống hóa VBQPPL; pháp điển hệ thống quy phạm pháp luật.

Công tác tổ chức thi hành VBQPPL được thực hiện theo 05 nguyên tắc gồm:

- Khách quan, toàn diện, công khai, kịp thời, hiệu quả; đúng thẩm quyền, trình tự, thủ tục; có trọng tâm, trọng điểm.

- Bảo đảm sự phối hợp thường xuyên, chặt chẽ, có kiểm tra, giám sát giữa các cơ quan nhà nước, sự tham gia của cá nhân, tổ chức trong tổ chức thi hành pháp luật;

- Bảo đảm sự gắn kết giữa tổ chức thi hành pháp luật với xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật.

- Bảo đảm không cản trở việc thực hiện điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên

- Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong tổ chức thi hành pháp luật.

Về trách nhiệm tổ chức thi hành pháp luật

Nghị định quy định Chính phủ tổ chức thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, lệnh, quyết định của Chủ tịch nước.

Bộ, cơ quan ngang bộ tổ chức thi hành pháp luật liên quan đến ngành, lĩnh vực trong phạm vi toàn quốc. Tổ chức thuộc bộ, cơ quan ngang bộ tham mưu về quản lý nhà nước hoặc giúp Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ thực hiện quản lý nhà nước theo chuyên ngành, lĩnh vực, tham mưu giúp Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ tổ chức thi hành pháp luật liên quan đến ngành, lĩnh vực thuộc chức năng quản lý nhà nước của bộ, cơ quan ngang bộ.

Cơ quan thuộc Chính phủ tổ chức thi hành pháp luật thuộc ngành, lĩnh vực được phân công. Tổ chức pháp chế ở cơ quan thuộc Chính phủ chủ trì, tham mưu, giúp Thủ trưởng cơ quan thuộc Chính phủ tổ chức thi hành pháp luật thuộc ngành, lĩnh vực được phân công.

Ủy ban nhân dân các cấp tổ chức thi hành pháp luật ở địa phương. Cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc Ủy ban nhân dân các cấp tham mưu, giúp Ủy ban nhân dân tổ chức thi hành pháp luật liên quan đến chức năng quản lý nhà nước về ngành, lĩnh vực ở địa phương.

Quy định một số nội dung nhằm giải quyết vướng mắc trong hoạt động áp dụng VBQPPL (trừ Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội).

Cơ quan, người có thẩm quyền ban hành VBQPPL xem xét, hướng dẫn áp dụng đối với VBQPPL do mình ban hành bằng văn bản hành chính, trên cơ sở đề nghị của cơ quan, kiến nghị của tổ chức, cá nhân. Trường hợp cần thiết, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ủy quyền cho Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ quản lý ngành, lĩnh vực; Hội đồng nhân dân giao Thường trực Hội đồng nhân dân cùng cấp ban hành văn bản hành chính để hướng dẫn áp dụng VBQPPL do mình ban hành.

Việc hướng dẫn áp dụng VBQPPL được thực hiện trong trường hợp có cách hiểu khác nhau về quy định của văn bản hoặc chưa thống nhất việc áp dụng các văn bản. Việc hướng dẫn áp dụng VBQPPL phải bảo đảm thực hiện theo thứ tự các nguyên tắc, tiêu chí sau đây: phù hợp với nghĩa phổ thông của từ ngữ sử dụng trong VBQPPL đó; căn cứ vào quá trình xây dựng nội dung liên quan đến quy định cần giải thích; phù hợp với quan điểm chỉ đạo, mục đích, tinh thần ban hành văn bản và bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Việc hướng dẫn áp dụng VBQPPL không được làm thay đổi nội dung quy định được hướng dẫn, không được đặt ra quy định mới. Văn bản hướng dẫn áp dụng VBQPPL phải được đăng tải trên cổng thông tin điện tử của cơ quan ban hành văn bản hướng dẫn.

Công tác tổ chức thi hành VBQPPL có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng, đây là những hoạt động nhằm bảo đảm cho pháp luật được thực thi công bằng, nghiêm minh, nhất quán, kịp thời và hiệu lực, hiệu quả, song do thời gian qua chưa được thể chế hóa đầy đủ, đã tạo nên khoảng trống pháp lý, không xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm, nội dung, phương thức, quy trình và các điều kiện, biện pháp bảo đảm thi hành. Chính vì vậy, việc bổ sung các quy định mới về tổ chức thi hành VBQPPL trong Luật Ban hành VBQPPL và Nghị định số 80/2025/NĐ-CP là một bước hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, bảo đảm cho công tác này được thực hiện thống nhất, đồng bộ, minh bạch, hiệu lực và hiệu quả.

H.T