Một số giải pháp tăng cường quản lý chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk trong thời gian tới

Từ ngày 01/7/2025, tỉnh Đắk Lắk đã có những bước đi mạnh mẽ trong chỉ đạo các địa phương ven biển chấn chỉnh các hoạt động khai thác thủy sản, từng bước hình thành nghề cá có trách nhiệm trong bối cảnh thủy sản Việt Nam đang đối diện nguy cơ kéo dài cảnh báo "Thẻ vàng" từ Ủy ban châu Âu (EC).

Trên hệ thống cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (Vnfishbase) có ghi nhận hiện nay tỉnh Đắk Lắk có 2.990 tàu cá đã được đăng ký (đến ngày 10/10/2025 có 2.950 tàu cá (giảm 40 tàu), trong đó 689 tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên bắt buộc lắp VMS. Tính đến ngày 18/10/2025 số tàu cá đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS) là 685/689, đạt 99,42% (còn 4 tàu cá chưa lắp đặt thiết bị VMS là do hư hỏng, nằm bờ, chờ xử lý do nợ ngân hàng và 01 tàu cá mới mua ngoài tỉnh vừa cấp giấy đăng ký đang chờ hoàn thiện thủ tục lắp đặt).

Với sự lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt của lãnh đạo UBND tỉnh, các sở, ngành và chính quyền địa phương thông qua các hoạt động quản lý đội tàu, tuyên truyền, phổ biến pháp luật; theo dõi, giám sát hoạt động tàu cá ra vào cảng, xuất nhập bến; truy xuất nguồn gốc và xử lý vi phạm hành chính; từ năm 2019 đến năm 2024, không có tàu cá vi phạm khai thác thủy sản vùng biển nước ngoài bị bắt giữ, xử lý; số lượng tàu cá vi phạm hành chính do để mất kết nối thiết bị giám sát hành trình VMS trên biển trên 6 giờ có chiều hướng giảm dần (tính đến nay đã xử lý vi phạm hành chính 107 vụ); không phát sinh tàu cá mất kết nối quá 10 ngày cũng như không phát sinh vụ việc bị xử lý hình sự. Tuy nhiên, hiện nay số lượng tàu cá chưa cấp phép trên địa bàn tỉnh vẫn còn nhiều (979 tàu-tính đến ngày 14/10/2025), tập trung ở các xã Hòa Hiệp, Xuân Đài, Ô Loan, Tuy An Đông, Hòa Xuân, Tuy An Nam, Phường Tuy Hòa, Phường Phú Yên,…

Nhằm quyết liệt tháo gỡ những khó khăn, tồn tại trong công tác chống khai thác IUU, tiến tới gỡ bỏ “Thẻ vàng”, định kỳ vào tối thứ ba hàng tuần (từ 17 giờ đến 20 giờ) Thủ tướng Chính phủ chủ trì họp Ban Chỉ đạo quốc gia về IUU dưới hình thức trực tuyến với sự tham gia của Chủ tịch UBND cùng lãnh đạo các sở, ngành của 22 tỉnh, thành phố có biển để nắm bắt và chỉ đạo kịp thời. Trên địa bàn tỉnh, mặc dù UBND tỉnh đã thành lập Đoàn công tác trực tiếp đến các địa phương, cảng cá,…. trong tỉnh để kiểm tra và làm việc với các xã, phường ven biển về đẩy mạnh thực hiện các nhiệm vụ chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định nhưng chuyển biến vẫn chưa đáng kể.

Để đẩy nhanh tiến độ cấp phép khai thác thủy sản, đảm bảo tàu cá đủ điều kiện hoạt động (Theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ là đến 25/10/2025 phải hoàn thành) và tạo chuyển biến thực sự trong chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới cần phải tập trung một số giải pháp sau đây:

Thứ nhất, cơ quan chức năng của tỉnh tăng cường rà soát, tiếp tục và khẩn trương thực hiện cấp/cấp lại giấy chứng nhận an toàn kỹ thuật tàu cá, giấy phép khai thác thủy sản (KTTS), giấy chứng nhận an toàn thực phẩm (ATTP) tàu cá, tàu cá lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS) theo quy định. Theo đó, cần phối hợp với các Trưởng thôn, khu phố, lãnh đạo UBND xã, phường ven biển phân loại rõ thực trạng hoạt động từng tàu cá; theo dõi, quản lý chặt chẽ tàu cá, chủ tàu cá; xác định vị trí đang neo đậu của các tàu cá không đủ điều kiện hoạt động khai thác thủy sản; không để tình trạng tàu cá không đủ điều kiện hoạt động nhưng vẫn để các ngư cụ trên tàu và hoạt động khai thác thủy sản trên các vùng biển. Đồng thời hướng dẫn chủ tàu cá chủ động thực hiện đăng kiểm, cấp các loại giấy phép (về khai thác, chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP tàu cá, lắp đặt thiết bị VMS) để đảm bảo đủ điều kiện hoạt động theo đúng quy định pháp luật.

Thứ hai, đẩy mạnh việc giám sát và tăng cường xử lý nghiêm vi phạm khai thác IUU. Theo đó, đề nghị các cơ quan tại các xã, phường ven biển của tỉnh phải khẩn trương, nghiêm túc thực hiện:

- Giao trách nhiệm cho lực lượng công an địa phương tăng cường trinh sát, theo dõi, kiểm soát các đối tượng để ngăn chặn ngay từ cộng đồng, trước khi xuất bến đi đánh bắt thủy sản; ngăn chặn, xử lý các chủ tàu, thuyền trưởng, môi giới đưa tàu cá, ngư dân vi phạm vùng biển nước ngoài, tháo gửi, vận chuyển thiết bị VMS… theo quy định của pháp luật.

- Giao trách nhiệm cho các Cảng cá, Văn phòng đại diện và các lực lượng Biên phòng tăng cường giám sát tàu cá trên biển hiệu quả qua hệ thống giám sát tàu cá, kiểm soát tàu cá xuất, nhập bến tại địa phương, đặc biệt là kiểm soát các thiết bị VMS trên tàu cá từ 15 mét trở lên phải duy trì kết nối thường xuyên từ lúc rời cảng cho đến khi cập cảng theo quy định; phải tăng cường tuần tra, kiểm tra, xử lý tàu cá kiểm soát tàu cá ra vào cảng, giám sát sản lượng thủy sản khai thác bốc dỡ qua cảng, đối chiếu nhật ký khai thác, nhật ký chuyển tải với dữ liệu VMS. Công tác giám sát tàu cá ra vào cảng đảm bảo tất cả tàu cá rời/cập cảng phải có đầy đủ xác nhận của các Đồn Biên phòng, Cảng cá, Văn phòng đại diện thanh tra, kiểm tra, kiểm soát nghề cá tại các cảng cá; tất cả tàu cá xuất bến qua các Đồn Biên phòng tham gia hoạt động khai thác thủy sản phải có xác nhận rời cảng của cảng cá; tàu cập bến qua các Đồn Biên phòng phải được thông báo đến cảng cá, Văn phòng Đại diện thanh tra, kiểm tra, kiểm soát nghề cá tại cảng cá, chính quyền cơ sở để kiểm soát, xử lý nếu không cập cảng bốc dỡ thủy sản khai thác theo quy định.

- Giao trách nhiệm cho các Chủ tịch UBND xã, phường hàng tuần phải báo cáo danh sách tàu cá của địa phương có nguy cơ cao vi phạm khai thác thủy sản bất hợp pháp về Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh để các cơ quan chức năng biết, phối hợp kiểm tra, kiểm soát, xử lý vi phạm theo quy định của pháp luật. Trong tuần nếu không có chuyển biến về việc cấp hoặc xóa đăng ký tàu cá hoặc để xảy ra trường hợp tàu cá địa phương khai thác xâm phạm vùng biển nước ngoài, vi phạm khai thác IUU thì Chủ tịch UBND xã, phường nơi xảy ra vi phạm đó phải chịu trách nhiệm trước Chủ tịch UBND tỉnh. Đồng thời giao các địa phương khẩn trương rà soát, thống kê, báo cáo những điểm/cảng cá do tư nhân đầu tư hoặc cảng cá tự phát và đề xuất hướng xử lý và biện pháp quản lý đối với những điểm/cảng cá này.

Thứ ba, để tiến tới quản lý nhật ký khai thác thủy sản cần giao cho ngành nông nghiệp và môi trường tỉnh nghiên cứu hướng dẫn cách thức ghi nhật ký điện tử. Hiện nay, trách nhiệm kiểm tra ghi nộp nhật ký khai thác thủy sản thuộc về Ban Quản lý cảng cá. Việc ghi nộp nhật ký khai thác thủy sản của ngư dân chủ yếu được thực hiện bằng hình thức viết tay trên giấy nên dễ xảy ra sai sót, nhầm lẫn.

Phan Hoa