Kiểm tra, rà soát văn bản quy phạm pháp luật – công cụ góp phần hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật của tỉnh

Pháp luật là các quy tắc xử sự có tính bắt buộc chung, do Nhà nước ban hành và bảo đảm thực hiện để quản lý, duy trì trật tự và điều hành xã hội. Pháp luật được thể hiện thông qua hình thức văn bản QPPL (Hiến pháp, bộ luật, luật, nghị quyết của Quốc hội; nghị định của Chính phủ; thông tư của các bộ, ngành; nghị quyết QPPL của HĐND các cấp; quyết định QPPL của UBND các cấp..). Với tính chất là quy tắc xử sự có tính bắt buộc chung, văn bản QPPL cần đảm bảo thống nhất giữa văn bản được ban hành với các văn bản khác trong hệ thống pháp luật; đồng thời, cần phù hợp với nhu cầu, điều kiện thực tế để đáp ứng được yêu cầu quản lý, phát triển xã hội. Kiểm tra, rà soát văn bản QPPL chính là một trong những công cụ, phương tiện để đảm bảo yêu cầu này.

Theo Khoản 4, 5 Điều 2 Nghị định 34/2016/NĐ-CP ngày 14/5/2016 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Ban hành văn bản QPPL thì kiểm tra văn bản QPPL là việc xem xét, đánh giá, kết luận về tính hợp hiến, tính hợp pháp, tính thống nhất của văn bản QPPL được kiểm tra và xử lý văn bản trái pháp luật; còn rà soát văn bản QPPL là việc xem xét, đối chiếu, đánh giá các quy định của văn bản được rà soát với văn bản là căn cứ để rà soát, tình hình phát triển kinh tế - xã hội nhằm phát hiện, xử lý hoặc kiến nghị xử lý các quy định trái pháp luật, mâu thuẫn, chồng chéo, hết hiệu lực hoặc không còn phù hợp. Như vậy, kiểm tra chính là “lưới chắn” để ngăn chặn những văn bản trái pháp luật; còn rà soát vừa là “lưới chắn” để lọc các văn bản lỗi thời, vừa là “khởi nguồn” cho việc xây dựng các quy định pháp luật mới, góp phần tạo nên tính thống nhất, chặt chẽ, hoàn thiện của hệ thống văn bản pháp luật.

Xác định được tầm quan trọng của công tác kiểm tra, rà soát văn bản QPPL trong xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật của tỉnh, kể từ khi các công tác này được triển khai thực hiện ^([1]), các cấp chính quyền địa phương luôn chú trọng, quan tâm chỉ đạo, triển khai, từng bước đưa công tác kiểm tra, rà soát văn bản QPPL trên địa bàn tỉnh đi vào nề nếp, có hệ thống, toàn diện, có chiều sâu, gắn với hoạt động xây dựng, ban hành văn bản và đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận.

- Ở tỉnh, HĐND, UBND tỉnh đã ban hành nhiều văn bản triển khai thực hiện ^([2]) và kết quả kiểm tra, rà soát được tăng lên qua từng năm. Đối với công tác kiểm tra, xử lý văn bản, từ năm 2003 đến nay, Sở Tư pháp đã giúp UBND tỉnh tự kiểm tra đối với những văn bản QPPL do UBND tỉnh ban hành, kiểm tra theo thẩm quyền đối với văn bản QPPL do HĐND, UBND cấp huyện ban hành, tổ chức nhiều cuộc kiểm tra tại các sở, ban, ngành và HĐND, UBND cấp huyện, cấp xã; thông qua việc kiểm tra, đã kịp thời phát hiện, xử lý các văn bản QPPL có dấu hiệu trái pháp luật, văn bản chứa QPPL không đúng trình tự, thủ tục, hình thức, thẩm quyền được pháp luật quy định. Đối với công tác rà soát, hệ thống hóa văn bản QPPL, từ năm 1998 đến nay, Sở Tư pháp thường xuyên chủ trì, tham mưu UBND tỉnh tiến hành nhiều đợt rà soát tổng thể, theo chuyên đề, hoặc theo yêu cầu của các Bộ, ngành trung ương, của Thủ tướng Chính phủ như: tổng rà soát năm 1998 theo yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ; rà soát văn bản liên quan đến quy định Bộ luật Dân sự, đầu tư, quy hoạch, xử lý vi phạm hành chính, cư trú, liên quan đến hội nhập quốc tế WTO, liên quan đến cán bộ, công chức…. theo yêu cầu của các bộ, ngành; rà soát văn bản QPPL của HĐND, UBND tỉnh định kỳ 02 năm/lần cho đến khi có quy định rà soát, hệ thống hóa định kỳ 05 năm/lần (kỳ đầu từ năm 2013). Kết quả rà soát được hệ thống hóa, xây dựng thành các đĩa CD-Room văn bản pháp luật của HĐND, UBND tỉnh, cấp phát miễn phí đến các cơ quan, đơn vị, địa phương cho đến khi Cơ sở dữ liệu văn bản pháp luật của tỉnh trong hệ thống Cơ sở dữ liệu Quốc gia về văn bản pháp luật ^([3]) chính thức được xây dựng và đi vào hoạt động (tháng 6/2015) thì chuyển sang đăng tải trên Cơ sở dữ liệu, phục vụ việc tra cứu, sử dụng của cơ quan, tổ chức, công dân.

Thông qua các đợt rà soát trên, đã kịp thời phát hiện những nội dung trái pháp luật hoặc mâu thuẫn, chồng chéo, định hướng xây dựng những nội dung pháp luật mới, phù hợp; góp phần đảm bảo tính thống nhất, hoàn thiện của hệ thống pháp luật trên địa bàn tỉnh. Ngoài ra, nhằm nâng cao nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác văn bản QPPL, Sở Tư pháp đã thường xuyên tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác văn bản QPPL của tỉnh, cấp huyện và cấp xã.

- Ở cấp huyện và cấp xã, việc chỉ đạo, tổ chức quán triệt và triển khai thực hiện các quy định về công tác kiểm tra, xử lý văn bản tại địa phương cũng đã được lãnh đạo cấp ủy và chính quyền địa phương quan tâm thực hiện. Bên cạnh đó, hàng năm UBND cấp huyện đều ban hành Kế hoạch kiểm tra công tác văn bản ở cấp xã và thường xuyên thực hiện công tác rà soát, hệ thống hóa văn bản QPPL do địa phương ban hành để đảm bảo văn bản QPPL của HĐND, UBND cấp huyện, cấp xã phù hợp, thống nhất với hệ thống văn bản QPPL của Trung ương và của tỉnh.

Tuy vẫn còn một số tồn tại như quy định pháp luật về kiểm tra, rà soát vẫn còn một số nội dung chưa rõ ràng, thống nhất; số lượng, chất lượng đội ngũ thực hiện công tác kiểm tra, rà soát văn bản QPPL chưa ổn định cao; một số cơ quan, đơn vị chưa chủ động, phối hợp chặt chẽ với cơ quan Tư pháp… nhưng nhìn chung, công tác kiểm tra, rà soát văn bản QPPL trên địa bàn tỉnh đã đạt được những kết quả nhất định, ngày càng đi vào chiều sâu, nâng cao chất lượng, hiệu quả thực hiện, kịp thời xử lý những văn bản trái pháp luật, văn bản không phù hợp, từ đó tác động tích cực đến công tác xây dựng, ban hành và tổ chức thực hiện văn bản QPPL, góp phần nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước bằng pháp luật trên địa bàn tỉnh. Trong thời gian tới, công tác này cần được nâng cao hơn nữa để đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, quản lý nhà nước, xã hội bằng pháp luật trong cả nước nói chung và trên địa bàn tỉnh nói riêng./.

Nguyễn Thúy Hà

Phó Trưởng phòng Xây dựng và Kiểm tra VBQPPL