ĐẢM BẢO BÌNH ĐẲNG, ĐÚNG PHÁP LUẬT TRONG VẬN ĐỘNG BẦU CỬ

Ngày bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021-2026 đang đến gần, toàn Đảng, toàn dân cả nước đang tích cực triển khai, thực hiện công tác chuẩn bị bầu cử theo đúng kế hoạch đã đề ra để ngày bầu cử được diễn ra an toàn, hiệu quả, thực sự là ngày hội của toàn dân. Một trong những hoạt động được chú trọng trong quá trình chuẩn bị bầu cử là tuyên truyền, vận động bầu cử. Để phát huy hiệu lực, hiệu quả, giúp bầu cử được tiến hành dân chủ, khách quan thì việc vận động bầu cử phải được thực hiện trên nguyên tắc bình đẳng và đúng pháp luật.

Vận động bầu cử là hoạt động gặp gỡ, tiếp xúc cử tri hoặc thông qua phương tiện thông tin đại chúng để người ứng cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân báo cáo với cử tri về dự kiến chương trình hành động của mình nhằm thực hiện trách nhiệm đại biểu nếu trúng cử và trao đổi những vấn đề mà cử tri quan tâm. Hoạt động này là một trong những công đoạn quan trọng của quá trình bầu cử, góp phần quyết định thành công của cuộc bầu cử. Theo Điều 64 Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân năm 2015 thì sau khi niêm yết danh sách chính thức người ứng cử[1], các ứng cử viên sẽ bắt đầu vận động tranh cử. Có thể nói, vận động bầu cử vừa là quyền vừa là trách nhiệm của người ứng cử, do đó người ứng cử có quyền sử dụng kiến thức và kỹ năng của mình để vận động bầu cử, tự mình vạch ra dự kiến về chương trình hành động của bản thân nhằm thuyết phục cử tri, tạo lòng tin đối với cử tri, tuy nhiên thời gian, phương thức vận động bầu cử phải theo đúng quy định pháp luật và không được vi phạm điều cấm trong vận động bầu cử.

Bình đẳng được định nghĩa là sự đối xử như nhau về các mặt chính trị, kinh tế, văn hóa, không phân biệt thành phần và địa vị xã hội, trong đó trước tiên và cơ bản nhất là bình đẳng trước pháp luật[2]. Như vậy, một xã hội bình đẳng là công dân trong xã hội đó đều có cơ hội và nghĩa vụ ngang nhau, không tồn tại đẳng cấp, ranh giới. Đây là cơ sở để duy trì công bằng và tiến bộ xã hội. Do vậy, pháp luật nước ta đã quy định bình đẳng là nguyên tắc xuyên suốt quá trình bầu cử nói chung và là nguyên tắc cốt lõi trong vận động bầu cử. Đảm bảo bình đẳng trong bầu cử nhằm bảo đảm tính khách quan, công bằng để mọi công dân đều có khả năng như nhau tham gia bầu cử và ứng cử; nghiêm cấm mọi sự phân biệt, kỳ thị dưới bất kỳ hình thức nào, qua đó, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả của cuộc bầu cử. Đảm bảo bình đẳng trong vận động bầu cử nghĩa là mọi ứng cử viên đều có cơ hội như nhau trong việc vận động, thuyết phục, vận động cử tri ủng hộ cho mình. Cơ hội ở đây chính là thời gian thực hiện việc vận động, nội dung và phương thức thực hiện vận động. Theo Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân, mỗi ứng cử viên đều có thời gian vận động bầu cử bắt đầu khi chốt danh sách chính thức người ứng cử và kết thúc vận động bầu cử trước thời điểm bỏ phiếu 24 giờ. Việc tiến hành vận động bầu cử chỉ được thực hiện bằng 02 hình thức là gặp gỡ tiếp xúc cử tri và thông qua phương tiện thông tin đại chúng[3]. Để đảm bảo bình đẳng cho các ứng cử viên khi vận động bầu cử, việc tiếp xúc cử tri phải do Ban thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tổ chức dưới hình thức hội nghị; trong các hội nghị ban tổ chức bố trí cụ thể thời gian trình bày dự kiến chương trình hành động của các ứng cử viên như nhau, thứ tự trình bày chương trình hành động của ứng cử viên phải được sắp xếp theo thứ tự tên trong Bảng chữ cái Tiếng Việt, không được ưu tiên cho bất kỳ ứng cử viên nào.

 Nếu thực hiện vận động bầu cử thông qua phương tiện thông tin đại chúng như truyền hình, báo chí…  thì phải sắp xếp thời gian trả lời phỏng vấn và thời gian trình bày chương trình hành động của các ứng cử viên như nhau không phân biệt thành phần, địa vị, nghề nghiệp, giới tính, dân tộc, tôn giáo của các ứng cử viên. Khi đăng bài phát biểu và hình ảnh của các ứng cử viên thì phải sắp xếp theo thứ tự trong bảng chữ cái Tiếng Việt… Các phương tiện thông tin đại chúng không được tự ý tuyên truyền cho bất kỳ cá nhân nào mà phải thực hiện các chương trình theo chỉ đạo của Hội đồng Bầu cử Quốc gia, Ủy ban bầu cử hoặc Ủy ban nhân dân tỉnh. Bên cạnh đó, các tổ bầu cử không được vận động thay, vận động thêm cho người ứng cử.

Ngoài các nội dung trên, đề đảm bảo bình đẳng trong hoạt động bầu cử, Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân có quy định cấm lạm dụng chức vụ, quyền hạn để sử dụng phương tiện thông tin đại chúng trong vận động bầu cử[4]. Việc lạm dụng chức vụ quyền hạn gây ảnh hưởng đến cơ quan truyền thông để tuyên truyền về bản thân sẽ không đảm bảo tính công bằng giữa các ứng cử viên khi vận động tranh cử.

Việc thực hiện vận động bầu cử bằng hình thức nào cũng phải đảm bảo nguyên tắc đúng pháp luật. Để thực hiện vận động bầu cử đúng pháp luật, mỗi ứng cử viên phải nắm vững quy định về Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân và các quy định pháp luật có liên quan đến nội dung của chương trình hành động mà mình dự kiến. Bên cạnh đó, ứng cử viên  phải tìm hiểu kỹ tình hình kinh tế-xã hội địa phương nơi mình ứng cử; đặc trưng tâm lý, văn hóa, phong tục của người dân đia phương, cũng như tâm tư, nguyện vọng của dân, những điều họ quan tâm, muốn được giãi bày, gửi gắm, giúp đỡ thì việc vận động bầu cử mới mang lại hiểu quả. Tuy nhiên, khi trình bày cho cử tri về những lợi ích mà mình sẽ mang lại cho dân nếu trúng cử cần phải thiết thực tránh hứa hẹn, tặng quà, lôi kéo, mua chuộc, dẫn đến vi phạm quy định về vận động bầu cử.  

Ngoài ra, các ứng cử viên không được lợi dụng vận động bầu cử để tuyên truyền trái với Hiến pháp và pháp luật hoặc làm tổn hại đến danh dự, nhân phẩm, uy tín, quyền, lợi ích hợp pháp khác của tổ chức, cá nhân khác; không lạm dụng chức vụ, quyền hạn để sử dụng phương tiện thông tin đại chúng trong vận động bầu cử; không được lợi dụng vận động bầu cử để vận động tài trợ, quyên góp ở trong nước và nước ngoài cho tổ chức, cá nhân mình.

Vận động bầu cử là công đoạn không thể thiếu trong quá trình bầu cử, làm cho hoạt động bầu cử dân chủ, khách quan và công bằng hơn. Do vậy, khi tiến hành các hoạt động vận động bầu cử phải đảm bình đẳng và đúng pháp luật./.

                                                                                                            Phan Hiền