Chính phủ ban hành Nghị định mới quy định chi tiết về phân loại đơn vị hành chính

Ngày 27/11/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 307/2025/NĐ-CP quy định chi tiết việc phân loại đơn vị hành chính cấp tỉnh và cấp xã (gồm xã, phường, đặc khu). Nghị định này có hiệu lực ngay từ ngày ký, nhằm tạo cơ sở pháp lý thống nhất cho việc đánh giá và phân loại các địa phương trên cả nước.

Việc phân loại đơn vị hành chính không chỉ nhằm đánh giá quy mô, trình độ phát triển, mà quan trọng hơn là để làm cơ sở cho các công việc thiết yếu như: Hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã hội phù hợp với từng địa phương. Xây dựng tổ chức bộ máy chính quyền địa phương một cách hợp lý, tinh gọn. Xác định biên chế, chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức phù hợp với từng loại đơn vị.

Lần đầu tiên, việc xếp loại một tỉnh, thành phố hay một xã, phường sẽ được thực hiện một cách khoa học và minh bạch thông qua thang điểm 100. Mỗi địa phương sẽ được "chấm điểm" dựa trên 4 nhóm tiêu chí then chốt về Quy mô dân số, Diện tích, Điều kiện phát triển kinh tế - xã hội, và Các yếu tố đặc thù:

1. Quy mô dân số: Điểm tăng theo số dân. Các địa phương miền núi được áp dụng mức ưu đãi (75%).

2. Diện tích tự nhiên: Điểm tăng theo diện tích.

3. Điều kiện phát triển kinh tế - xã hội: Đây là nhóm tiêu chí quan trọng nhất, bao gồm nhiều chỉ số như: khả năng tự cân đối ngân sách, cơ cấu kinh tế, tốc độ tăng trưởng, thu nhập bình quân, tỷ lệ hộ nghèo, tỷ lệ sử dụng nước sạch, chỉ số hài lòng của người dân, tỷ lệ xử lý thủ tục công trực tuyến...

4. Các yếu tố đặc thù: Bao gồm tỷ lệ dân tộc thiểu số, có đường biên giới quốc gia, có di sản UNESCO, là xã/phường an toàn khu...

Điểm đáng chú ý là bên cạnh các chỉ số "truyền thống" như dân số, diện tích hay tốc độ tăng trưởng kinh tế, bộ tiêu chí mới lần đầu tiên đưa vào những thước đo về chất lượng quản trị và sự hài lòng của người dân. (1) "Chỉ số hài lòng" của người dân đối với dịch vụ công là một tiêu chí được tính điểm riêng, như: ở cấp tỉnh, Chỉ số hài lòng của người dân đối với sự phục vụ của cơ quan nhà nước cấp tỉnh của năm liền kề năm báo cáo thuộc danh sách 10 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương cao nhất cả nước do Bộ Nội vụ công bố được tính 03 điểm; thuộc danh sách 10 tỉnh, thành phố tiếp theo được tính 02 điểm; các tỉnh còn lại được tính 01 điểm. (2) Tỷ lệ giải quyết thủ tục hành chính trực tuyến toàn trình cũng là một thang điểm quan trọng, thúc đẩy chuyển đổi số trong bộ máy công quyền. (3) Khả năng tự cân đối ngân sách được đánh giá cao, khuyến khích tinh thần tự chủ, năng động của chính quyền địa phương.

Dựa trên tổng điểm, các địa phương sẽ được xếp vào 4 hạng mục (3 hạng đối với tỉnh và xã; 4 hạng đối với phường, đặc khu):

- Phường, đặc khu loại đặc biệt: Từ 90 điểm trở lên và đáp ứng thêm một số tiêu chí ưu tiên.

- Loại I: Từ 75 điểm trở lên (trừ phường/đặc khu đã xếp loại đặc biệt).

- Loại II: Từ 60 điểm đến dưới 75 điểm.

- Loại III: Dưới 60 điểm.

Để tạo sự công bằng và khuyến khích phát triển, Nghị định quy định một số trường hợp được cộng điểm ưu tiên (tối đa 10 điểm), như: Dân số hoặc diện tích vượt chuẩn rất lớn (từ 300% trở lên); Có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng về quốc phòng, an ninh, kinh tế biển đảo, là trung tâm du lịch quốc tế; Được xác định là trung tâm tổng hợp hoặc chuyên ngành cấp tỉnh…

Nghị định đưa ra lộ trình thực hiện rất cụ thể và khẩn trương, tạo áp lực tích cực để các địa phương nhanh chóng áp dụng bộ tiêu chí mới:

1. Các đơn vị hành chính được hình thành trên cơ sở sắp xếp đơn vị hành chính năm 2025 phải được phân loại theo quy định của Nghị định này trước ngày 30 tháng 6 năm 2026; trong thời gian chưa thực hiện phân loại thì loại của đơn vị hành chính sau sắp xếp thực hiện theo quy định tại khoản 3 Điều này.

2. Các đơn vị hành chính đã được phân loại trước ngày Nghị định này có hiệu lực thi hành và không thực hiện sắp xếp năm 2025 thì phải được phân loại lại theo quy định của Nghị định này trước ngày 30 tháng 4 năm 2026; trong thời gian chưa thực hiện phân loại thì được giữ nguyên loại đơn vị hành chính trước ngày Nghị định này có hiệu lực.

3. Trường hợp đơn vị hành chính được thành lập, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính kể từ ngày Nghị định này có hiệu lực thi hành thì trong thời hạn 01 năm kể từ ngày nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội về thành lập, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính có hiệu lực thi hành, đơn vị hành chính phải được phân loại. Trong thời gian chưa thực hiện phân loại thì đơn vị hành chính sau khi chia là đơn vị hành chính loại III; đơn vị hành chính sau khi nhập hoặc được thành lập mới trên cơ sở điều chỉnh địa giới nhiều đơn vị hành chính thì được xác định theo loại của đơn vị hành chính trước khi nhập hoặc điều chỉnh địa giới có loại cao nhất; đơn vị hành chính sau khi điều chỉnh địa giới hoặc thành lập trên cơ sở nguyên trạng 01 đơn vị hành chính cùng cấp thì được xác định theo loại của đơn vị hành chính trước khi điều chỉnh địa giới hoặc thành lập đơn vị hành chính.

4. Trường hợp đơn vị hành chính có biến động lớn về các yếu tố liên quan đến việc xác định tiêu chí phân loại đơn vị hành chính mà cần thiết phải phân loại lại thì được phân loại lại theo quy định của Nghị định này.

Việc phân loại không phải là "một lần cho mãi mãi". Cứ 05 năm một lần, các địa phương sẽ được rà soát, đánh giá lại để việc xếp hạng luôn phản ánh đúng thực trạng phát triển.

Thẩm quyền phân loại được phân định rõ: Bộ trưởng Bộ Nội vụ sẽ quyết định loại của các tỉnh, thành phố và các phường, đặc khu "loại đặc biệt". Trong khi đó, Chủ tịch UBND cấp tỉnh sẽ quyết định việc xếp loại cho các xã, phường (trừ loại đặc biệt) trên địa bàn.

Nghị định này sẽ tạo động lực để các địa phương phấn đấu phát triển toàn diện, nâng cao năng lực quản trị và chất lượng phục vụ người dân, đồng thời là căn cứ khoa học để Trung ương có chính sách hỗ trợ, đầu tư phù hợp, hiệu quả./.

Lê Thủy