20 năm thành lập Trung tâm Trợ giúp pháp lý tỉnh Đắk Lắk

Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh Đắk Lắk được thành lập năm 1998 theo Quyết định số 295/QĐ-UBND ngày 26/02/1998 của UBND tỉnh (với tên gọi ban đầu là Trung tâm Trợ giúp pháp lý của Nhà nước tỉnh Đắk Lắk, năm 2007, Trung tâm được đổi tên thành Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh Đắk Lắk theo Quyết định số 323/QĐ-UBND ngày 07/02/2007 của UBND tỉnh).

Khi mới thành lập, Trung tâm được bố trí trụ sở tại 29 Lý Thường Kiệt, thành phố Buôn Ma Thuột (sau này là 39 Lý Thường Kiệt), đội ngũ cán bộ vỏn vẹn chỉ có 04 người.

Đến nay, Trung tâm đã có 30 công chức, viên chức, trong đó có 09 Trợ giúp viên pháp lý và 11 viên chức đã hoàn thành khóa đào tạo nghiệp vụ luật sư được bố trí tại Trung tâm và 3 Chi nhánh ở liên huyện. Mạng lưới người làm công tác trợ giúp pháp lý đã mở rộng với 24 luật sư - cộng tác viên, 128 cộng tác viên khác. Trong số 22 văn phòng, công ty luật và tổ chức tư vấn pháp luật đã có 12 tổ chức tham gia trợ giúp pháp lý (TGPL).   

Từ khi thành lập đến tháng 6/2017, Trung tâm TGPL tỉnh đã thực hiện hơn 30.000 vụ việc TGPL; đã hỗ trợ, cung cấp dịch vụ TGPL cho hơn 30.000 lượt người, với hơn 1.300 vụ việc tham gia tố tụng, tư vấn pháp luật hơn 28.500 vụ việc (trong đó, tư vấn pháp luật thông qua các đợt TGPL lưu động hơn 25.500 vụ), gần 200 vụ thực hiện bằng hình thức đại diện ngoài tố tụng, hòa giải và hình thức khác. Trong tổng số 30.000 lượt người được TGPL do Trung tâm TGPL thực hiện: có khoảng 8.600 lượt người nghèo, 16.000 người dân tộc thiểu số, gần 800 người có công, hơn 350 trẻ em, 70 người khuyết tật, 45 người già, hơn 4.300 đối tượng khác.

Số lượng vụ việc và số người được trợ giúp pháp lý ngày càng tăng trong những năm gần đây: chỉ tính trong 2 năm 2015 và 2016, Trung tâm đã thụ lý và thực hiện TGPL cho 5.138 vụ việc cho 5.138 lượt người, trong đó, thực hiện tư vấn 4.651 vụ việc, tham gia tố tụng 478 vụ việc, đại diện ngoài tố tụng 09 vụ việc. Tỷ lệ việc tham gia tố tụng hàng năm đều có xu hướng tăng:  2 năm 2015 – 2016, đã có 478 vụ việc tham gia tố tụng được thụ lý và thực hiện, chiếm 50% trên tổng số vụ việc tham gia tố tụng trong 10 năm hoạt động, trong đó chủ yếu do Trợ giúp viên pháp lý thực hiện (171 vụ). Từ sau năm 2009, Trung tâm đã đưa hoạt động đánh giá chất lượng vụ việc trợ giúp pháp lý được thực hiện một cách nề nếp, thường xuyên làm cơ sở cho việc nâng cao chất lượng dịch vụ TGPL thể hiện qua kết quả đánh giá chất lượng vụ việc hàng năm với tỉ lệ hơn 80% đạt chất lượng tốt.

Trong quá trình tham gia tố tụng, người thực hiện trợ giúp pháp lý đã bảo vệ thành công quyền và lợi ích hợp pháp của nhiều đối tượng, được cơ quan tố tụng chấp nhận quan điểm về yêu cầu trả hồ sơ điều tra bổ sung, cho bị cáo được hưởng án treo, giảm nhẹ, miễn trách nhiệm hình sự; đặc biệt, số vụ người thực hiện trợ giúp pháp lý tham gia ngay từ giai đoạn điều tra ngày càng tăng. Trong lĩnh vực án dân sự, không ít vụ người thực hiện trợ giúp pháp lý bảo vệ thành công quyền, lợi ích hợp pháp cho đối tượng, nhiều vụ án được đình chỉ hoặc hòa giải thành… được đối tượng hài lòng về kết quả hỗ trợ.

Kết quả về trợ giúp pháp lý nhất là hình thức tham gia tố tụng có sự đóng góp quan trọng của Hội đồng phối hợp liên ngành về trợ giúp pháp lý mà Sở Tư pháp là cơ quan Thường trực Hội đồng. Công tác tham mưu cho HĐPHLN về TGPL trong hoạt động tố tụng được triển khai rất hiệu quả: Từ sau năm 2011, đã có hàng trăm ngàn tờ gấp các loại giới thiệu về đối tượng được TGPL, phương thức thụ hưởng, địa chỉ cung cấp dịch vụ TGPL… được cấp phát đến tận tay người dân (thông qua các buổi TGPL lưu động), đồng thời hàng trăm Bản tin, Hộp tin về TGPL đã được đặt tại trụ sở chính quyền địa phương từ huyện đến cơ sở và tại các cơ quan tiến hành tố tụng trên địa bàn tỉnh; các Kế hoạch triển khai Chương trình phối hợp liên ngành về TGPL trong hoạt động tố tụng được ban hành ngay từ đầu năm đã gắn kết các hoạt động của người thực hiện TGPL với cơ quan tố tụng, tạo điều kiện thuận lợi cho người thực hiện TGPL thực hiện nhiệm vụ. Ngoài các hội nghị quán triệt, truyền thông ở các cấp để nâng cao nhận thức của cán bộ và nhân dân về pháp luật trợ giúp pháp lý, ngành tư pháp cũng thường xuyên tuyên truyền pháp luật về TGPL trên Bản tin Tư pháp và Trang điện tử của Sở Tư pháp, Báo Đắk Lắk và đài phát thanh để người dân dễ tìm hiểu, tiếp cận với dịch vụ pháp lý miễn phí.

Riêng hoạt động đưa pháp luật đến với người dân, Đắk Lắk cũng chính là địa phương đi đầu, khai sinh hình thức “Trợ giúp pháp lý lưu động” được ghi nhận trong Luật Trợ giúp pháp lý năm 2006. Trong những năm qua, Trung tâm đã phối hợp với chính quyền cơ sở, Hội Luật gia, Bộ đội biên phòng tỉnh và các cơ quan liên quan thực hiện hàng ngàn đợt TGPL lưu động tại cơ sở, tập trung vào các xã nghèo, thôn, buôn đặc biệt khó khăn, vùng biên giới, vùng có nhiều đối tượng người khuyết tật, đồng bào DTTS… thu hút hơn hàng chục ngàn người tham dự. Hoạt động TGPL lưu động thời gian qua đã giải quyết được không ít vướng mắc pháp luật liên quan đến quyền và lợi ích của người dân về các lĩnh vực dân sự, hành chính, lao động, hôn nhân và gia đình, những công việc liên quan đến thủ tục hành chính, khiếu nại… hạn chế các khiếu kiện không cần thiết, vượt cấp, sai quy định; đồng thời nâng cao hiểu biết và ý thức tôn trọng pháp luật của nhân dân, góp phần phòng ngừa, hạn chế hành vi vi phạm pháp luật và tranh chấp do thiếu hiểu biết pháp luật, đảm bảo công bằng xã hội, hỗ trợ tích cực cho công tác quản lý nhà nước của chính quyền cơ sở.

Để mở rộng mạng lưới thực hiện TGPL và phối hợp triển khai các Đề án, Kế hoạch, Chương trình liên tịch về TGPL, Trung tâm đã vận động thành lập 23 Câu lạc bộ trợ giúp pháp lý tập trung tại các xã vùng III, xã có nhiều thôn buôn đặc biệt khó khăn; và thường xuyên hướng dẫn hoạt động; Phát triển 152 Cộng tác viên TGPL.

Công tác tham mưu, xây dựng văn bản chỉ đạo hoạt động trợ giúp pháp lý cũng được thực hiện có hiệu quả. Trong 20 năm, Trung tâm đã tham mưu ban hành hàng chục văn bản chỉ đạo thực hiện công tác TGPL tại tỉnh trong đó có các văn bản quan trọng như các Chiến lược, Kế hoạch phát triển trợ giúp pháp lý giai đoạn 2012 – 2016, 2016 - 2020 trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk; Đề án của UBND tỉnh và Nghị quyết của HĐND tỉnh về công tác trợ giúp pháp lý trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2013 - 2020; Kế hoạch thực hiện Quyết định số 59/2012/QĐ-TTg ngày 24/12/2012 của Thủ tướng Chính phủ về chính sách TGPL cho người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số tại xã nghèo giai đoạn  2013 - 2020; Kế hoạch đánh giá chất lượng vụ việc TGPL; Chỉ thị của UBND tỉnh về tăng cường công tác trợ giúp pháp lý trên địa bàn tỉnh; các Kế hoạch về trợ giúp pháp lý cho người khuyết tật, cho trẻ em… theo giai đoạn và hàng năm trên địa bàn tỉnh; Trực tiếp góp ý, phối hợp góp ý hàng trăm dự thảo văn bản pháp luật và văn bản chỉ đạo hoạt động tư pháp ở các lĩnh vực từ Trung ương đến địa phương; kịp thời xây dựng các văn bản chỉ đạo và hướng dẫn triển khai các hoạt động nghiệp vụ tại đơn vị.

Nhằm nâng cao năng lực cho người thực hiện TGPL, Trung tâm đã tổ chức hàng chục hội nghị, buổi tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng trợ giúp pháp lý cho người thực hiện trợ giúp pháp lý, Cộng tác viên cơ sở, thành viên Ban chủ nhiệm Câu lạc bộ TGPL.

Hoạt động phối hợp với các đơn vị để triển khai các Kế hoạch, Chương trình liên tịch giữa Sở và các ngành liên quan (Hội Cựu chiến binh, Hội Phụ nữ, UBMTTQVN, Ban Dân tộc tỉnh) được quan tâm. Việc phối hợp với Hội phụ nữ tỉnh thực hiện tư vấn pháp luật cho hội viên Hội phụ nữ tại cơ sở; phối hợp thực hiện trợ giúp pháp lý lưu động tại các xã biên giới với Hội Luật gia tỉnh, Bộ chỉ huy Bội đội biên phòng; phối hợp với cơ quan tố tụng tổ chức phiên tòa lưu động cũng góp phần đưa công tác trợ giúp pháp lý đến với người dân. 

Với phương châm đưa pháp luật đến với người dân, Trung tâm đã thường xuyên đổi mới phương pháp quản lý, thực hiện cải cách hành chính để giải quyết nhanh công việc, giảm bớt thời gian đi lại của nhân dân. Mặt khác, thủ tục hành chính công khai, minh bạch giúp cho các đối tượng được trợ giúp pháp lý và nhân dân hiểu rõ trách nhiệm và quyền lợi của mình.

Có thể thấy rằng, suốt chặng đường 20 năm, Trung tâm đã bảo đảm đáp ứng 100% nhu cầu TGPL của người được TGPL; bảo đảm 100% vụ án khi có yêu cầu được Trợ giúp viên pháp lý, Luật sư là cộng tác viên tham gia bào chữa, đại diện bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho đương sự, bị can, bị cáo là người thuộc diện được TGPL. Công tác TGPL ngày càng đảm bảo mục tiêu đề ra theo hướng tăng số lượng vụ việc tham gia tố tụng do Trợ giúp viên pháp lý trực tiếp thực hiện; chất lượng vụ việc TGPL ngày được nâng nên song song với nâng cao năng lực Trợ giúp viên pháp lý. Hầu hết các vụ việc trợ giúp pháp lý do Trợ giúp viên pháp lý và Cộng tác viên thực hiện đã tuân thủ các quy định của pháp luật về trợ giúp pháp lý và pháp luật có liên quan, không phát sinh khiếu nại, tố cáo và trách nhiệm bồi thường trong quá trình thực hiện.

Nhìn lại chặng đường gần 20 năm, Trung tâm TGPL nhà nước tỉnh đã đóng góp thiết thực vào những thành tựu chung của địa phương về phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng - an ninh, trở thành địa chỉ tin cậy của người yếu thế. Sự nỗ lực của đội ngũ người làm công tác TGPL đã được ghi nhận: Trung tâm đã vinh dự nhận được 08 Bằng khen của Bộ trưởng Bộ Tư pháp và Chủ tịch UBND tỉnh cho tập thể đã có thành tích xuất sắc trong công tác; 04 danh hiệu “Tập thể lao động xuất sắc”; các công chức, viên chức được tặng thưởng nhiều Bằng khen, Giấy khen trong quá trình công tác.

Nhận thức được vai trò, trách nhiệm của công tác trợ giúp pháp lý và của người thực hiện trợ giúp pháp lý, Trung tâm TGPL đã xác định rõ phương hướng hoạt động thời gian tới, ngoài việc nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, ý thức tận tâm gắn bó với nghề của đội ngũ cán bộ thì cần tranh thủ sự ủng hộ của lãnh đạo cấp ủy, chính quyền địa phương, sự phối hợp chặt chẽ của cơ quan tố tụng để tăng số lượng, chất lượng vụ việc trợ giúp pháp lý nhất là hình thức tham gia tố tụng; đưa hoạt động TGPL đi vào chiều sâu, thực chất.

Muốn thực hiện được mục tiêu trên thì cần tham mưu các cấp lãnh đạo xây dựng, hoàn thiện văn bản chỉ đạo triển khai Luật TGPL ngay sau khi được ban hành; củng cố, kiện toàn bộ máy Trung tâm và Chi nhánh cho phù hợp tình hình địa phương; đẩy mạnh công tác thông tin, truyền thông pháp luật về TGPL đến với nhân dân để mọi người đều biết và nhận thức đầy đủ hơn về vị trí, vai trò của công tác TGPL; tăng cường các biện pháp bảo đảm khác để công tác TGPL phát triển ổn định, bền vững… góp phần đưa các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đi vào cuộc sống, đưa Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh trở thành địa chỉ hỗ trợ pháp lý tin cậy của người nghèo, người có công và các đối tượng yếu thế khác.

                                                       Phạm Thị Minh Phương, Giám đốc Trung tâm TGPL NN tỉnh